Termomodernizacja poddasza: metody, materiały, finansowanie

W ramach akcji "Czyste powietrze z Muratorem", podpowiadamy, jak przeprowadzić termomodernizację poddasza. Na modernizację oczekują już domy zbudowane 20 lat temu. Zmieniły się standardy estetyczne. Inwestorzy chcą też niższych rachunków za ogrzewanie. To się da zrobić.

Przygotowanie do termomodernizacji poddasza: audyt i ekspertyza

Każdy dom to odrębny przypadek. Nie ma jednej recepty na termomodernizację poddasza, z której wszyscy zdołaliby skorzystać. Większość inwestorów orientuje się, że budynek generujący zbyt duże koszty należy docieplić. Na tym jednak wiedza się przeważnie kończy. Na szczęście działa w naszym kraju liczne grono specjalistów od przeprowadzania tak zwanych audytów energetycznych.

Audyt energetyczny to badanie domu, które ma wykazać, skąd się biorą straty energii, dlaczego płacimy tak dużo za ogrzewanie i jak temu najkorzystniej zaradzić. Audytor stwierdzi między innymi, czy trzeba wymienić okna połaciowe, i zasugeruje, jakimi je zastąpić. Zdecyduje, czy konieczne jest ocieplanie dachu, a jeśli tak, ustali rodzaj i najwłaściwszą grubość termoizolacji. Na koniec zaprezentuje też wyliczenie, w którym zawarte będą przewidywane koszty termomodernizacji poddasza i oszczędności, jakie może ona przynieść. W dokumentacji kończącej audyt znajdzie się ponadto informacja o sugerowanym czasie, po którym można będzie uznać, że poniesione nakłady się zwróciły.

Jeśli dom jest stary i ma starą więźbę dachową, przed remontem warto też poprosić konstruktora lub doświadczonego inżyniera budowlanego o ocenę jej stanu technicznego i kilka porad odnośnie do planowanych metod ocieplenia i wykończenia poddasza.

Termomodernizacja poddasza: ocieplanie od środka

Przez dach może uciekać nawet do 30% ciepła. Po termomodernizacji dachu jego współczynnik U powinien spaść przynajmniej do poziomu 0,2 W/ (m2.K). Niestety docieplenie wykończonego poddasza zawsze sprawia duży kłopot. Termomodernizacja poddasza to przedsięwzięcie wymagające rozmontowania całej okładziny skosów i być może również zabudowy ścianek kolankowych. Trzeba się bowiem dostać do materiału termoizolacyjnego. Warto więc pójść tą drogą w sytuacji, gdy okładzina skosów i ścian poddasza również pozostawia sporo do życzenia. Będzie to okazja do pożegnania na zawsze rys i pęknięć na stykach między płytami gipsowo-kartonowymi albo wyboru zupełnie nowego materiału wykończeniowego – na przykład tynku na specjalnej siatce, desek lub płyt drewnopochodnych.

W niedostatecznie zaizolowanych dachach materiał ociepleniowy (zazwyczaj wełna mineralna) ułożony jest tylko między krokwiami. Należy wówczas dołożyć dodatkową warstwę wełny pod krokwiami. Aby to zrobić, po rozmontowaniu okładzin do krokwi przykręca się stalowe wieszaki, a do nich profile nośne, także z ocynkowanej stali. Gdy powstanie w ten sposób rodzaj rusztu, pod profile wkłada się wełnę, dbając, by płyty lub maty wełniane utworzyły szczelną otulinę, bez szpar. Wełny nie trzeba niczym mocować, będzie dobrze zaklinowana między profilami a krokwiami. Zwiększy izolacyjność połaci, a przy tym przyczyni się do wyeliminowania mostków termicznych, jakimi są nieocieplone krokwie.

Paroizolacja poddasza

Na ogrzewanym, zamieszkanym poddaszu w mniejszych lub większych ilościach gromadzi się para wodna. Najwięcej jest jej oczywiście w łazienkach, pralniach lub suszarniach. Jej nadmiar usuwany jest przez kanały wentylacyjne lub otwarte bądź rozszczelnione okna. Część pary stara się też przeniknąć przez połać dachu. Gdy jej stężenie jest zbyt wysokie, a połać dachu nie jest odpowiednio wentylowana, para może się skroplić w wełnie i spowodować jej zawilgocenie. Pogarszają się wówczas jej właściwości izolacyjne.

Aby ograniczyć przenikanie pary przez dach i przeprowadzić skuteczną termomodernizację poddasza, ocieplenie połaci zabezpiecza się dodatkowo jedną warstwą folii paroizolacyjnej. Paroizolację wykonuje się z folii polietylenowych, folii aluminizowanych, folii zbrojonych włóknem szklanym bądź siatką polietylenową lub folii połączonych z włókniną polipropylenową. Wszystkie one dobrze spełniają swoje zadanie. Folie aluminizowane mają ponadto zdolność odbijania promieniowania cieplnego. Poprawiają więc izolacyjność cieplną połaci dachu.

Folię mocuje się do profili stalowych, wykorzystując taśmę dwustronnie klejącą. Jej pasy układamy z zachowaniem zakładów szerokości około 10 cm i dodatkowo sklejamy połączenia specjalną taśmą. Uszczelnia się nią również połączenia folii z elementami nieocieplanymi od środka – ścianami i podłogą. Na koniec pozostaje tylko ponowne wykończenie skosów i ścianek kolankowych.

Termomodernizacja poddasza: docieplanie zewnętrzne

Inną, niestety nie mniej inwazyjną metodą docieplenia dachu jest ułożenie dodatkowej warstwy termoizolacyjnej pod pokryciem. Rzecz jasna pokrycie trzeba przedtem zdemontować, co w praktyce może się okazać jeszcze trudniejsze niż rozbiórka okładziny skosów od wewnątrz. Trzeba przedtem podjąć decyzję, czy bardziej zależy nam na odnowieniu poddasza, czy na wymianie pokrycia. Tak zwane ocieplanie nakrokwiowe to bowiem świetna okazja, by na nowo wykończyć połacie dachu, zwłaszcza gdy w planie mamy też wymianę i dołożenie kolejnych okien dachowych.

Przy tej metodzie termomodernizacji poddasza poważnie ogranicza nas pogoda. Dach bez pokrycia nie może zamoknąć. Innym problemem jest wynajęcie i ustawienie rusztowań wokół dachu, które zapewnią robotnikom bezpieczeństwo w trakcie prac. Jeszcze inne utrudnienie dotyczy niektórych rodzajów pokryć.

O ile stosunkowo łatwo jest rozebrać dach z dachówek, to demontaż blachy dachowej jest już znacznie trudniejszy. Gontów bitumicznych nie da się natomiast zdemontować bez ich zniszczenia. Dodatkowe ocieplenie najkorzystniej jest zamontować na krokwiach, gdy więc na dachu jest sztywne poszycie, także należałoby je usunąć. Znajduje się bowiem pod nim (lub przynajmniej powinna się znajdować) szczelina wentylacyjna. Uniemożliwi ona zachowanie ciągłości termoizolacji. Usunąć też trzeba łaty i kontrłaty zamocowane do krokwi, jeśli nie było sztywnego poszycia. Generalnie należy się dokopać do gołych krokwi.

Właściwe połączenia krokwi. Zasady montażu więźby dachowej tradycyjnej i prefabrykowanej >>>
Wymiana pokrycia dachowego bez wymiany więźby dachowej. Kiedy jest to możliwe? >>>
Do izolacji nakrokwiowej nadaje się wiele materiałów, w tym wełna mineralna. Istnieją dwie metody docieplania dachu od zewnątrz. W pierwszej wykorzystywana jest twarda odmiana wełny, taka sama jak do izolacji dachów płaskich i tarasów. Umieszcza się ją na krokwiach. Aby jednak miała właściwe podparcie, wpierw wzdłuż krokwi należy nabić deski o grubości 2,5 cm i szerokości 16 cm. Druga metoda zakłada użycie specjalnych systemowych belek, które przykręca się wzdłuż krokwi. Belki te są zbudowane z wełny mineralnej umieszczonej między dwiema deskami. Mają więc dobrą izolacyjność termiczną i pozwalają wyeliminować liniowe mostki termiczne, które stanowiłyby niczym nieosłonięte krokwie. Wełnę, tym razem miękką i sprężystą (mata lub płyty), umieszcza się na wcisk pomiędzy tymi belkami. W obu przypadkach wełnę okrywa się z wierzchu membraną wysokoparoprzepuszczalną i przytwierdza kontrłaty. Wkręty do ich mocowania muszą przechodzić przez twardą wełnę lub systemowe belki i kotwić się w krokwiach na głębokość około 4 cm. Muszą więc mieć długość około 16-20 cm. Prostopadle do kontrłat przybija się bądź przykręca łaty stanowiące oparcie dla pokrycia dachowego

Termomodernizacja poddasza - ile ocieplenia zastosować?

Rodzaj i grubość materiału termoizolacyjnego do termomodernizacji poddasza zależy od kilku czynników. Pierwsze, co trzeba zrobić, to sprawdzić, jaki jest aktualny współczynnik przenikania ciepła przez dach, ściany szczytowe i kolankowe. Współczynnik ten ma symbol U i im jego wartość wyższa, tym gorzej. Druga kwestia to rodzaj zastosowanego materiału ociepleniowego. Tu przeważnie wybierana jest wełna mineralna – szklana bądź skalna – gdyż jest ciepła i ma wysoką paroprzepuszczalność, co pozwala na odprowadzenie wilgoci zgromadzonej w przegrodzie poza budynek. Wełna jest też produktem o wysokiej sprężystości, więc doskonale klinuje się między drewnianymi elementami.

Oprócz U podczas termomodernizacji poddasza interesuje nas też współczynnik przewodzenia ciepła λ, opisujący właściwości termoizolacyjne danego materiału o danej grubości. Im niższa lambda, tym cieńsza może być izolacja. Analizując ofertę rynkową wełny mineralnej, można przyjąć, że przy zastosowaniu warstwy o łącznej grubości 30-40 cm z powodzeniem nie tylko spełnimy wymogi dotyczące izolacyjności dachu, ale nawet je przekroczymy. Grubość pierwszej warstwy ocieplenia układanej między krokwiami powinna być:

• dla połaci zabezpieczonych folią wysokoparoprzepuszczalną – o 1-2 cm mniejsza niż wysokość krokwi. Druga warstwa dociśnie ją bowiem tak, że będzie się stykać z folią. Gdybyśmy nie zostawili tej szczeliny, folia wybrzuszyłaby się, czyniąc szczelinę wentylacyjną pod pokryciem zupełnie niedrożną;
• dla połaci zabezpieczonych folią niskoparoprzepuszczalną lub papą – o 3-6 cm mniejsza niż wysokość krokwi. W połaciach takich między wełną a izolacją z folii lub deskowaniem pokrytym papą musi być pozostawiona przestrzeń wentylacyjna, w której cyrkuluje powietrze.